نقش دانش‌ها و دانشمندان بیت الحکمه در تقویت عقـــلانیت، همگـرایی و شـکل‌گیـــری تمدن اســلامی (مطالعه موردی دوره اول عباسی)

عباسیان پس از دوره تثبیت فتوحات و آشنایی با تمدن و فرهنگ ملل دیگر، پایه‌های فرهنگ و تمدن اسلامی پی‌ریزی و استوار شد. هنر، فلسفه، ادبیات و دیگر علوم در میان مسلمانان رواج و رونق گرفت. نخستین ترجمه در دوره نخست عباسی زمان خلافت منصور دوانیقی(136-158ه) شکل گرفت و در دوران خلافت هارون‌الرشید (170-193 ه) و مأمون عباسی (198-218ه) به اوج خود رسید. ترجمه­ها و آثار ارزشمند علمی در دوره دوم و به ‌ویژه دوره سوم عباسی (حکومت آل بویه) موجب شکل‌گیری تمدن اسلامی شد. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با طرح این پرسش که دستاوردهای علمی مسلمانان و اهل‌کتاب به ویژه گردآمدن عالمان فرق، مذاهب و ادیان گوناگون در بیت‌الحکمه‌ها چه تأثیری در بارورسازی عقلانیت و همگرایی جامعه اسلامی داشته است و چگونه می‌توان از این رویداد تاریخی در مسیر رشد و شکل‎گیری تمدن نوین اسلامی بهره برد. برپایه نتایج این پژوهش گردآمدن دانشمندان اسلامی در بیت‌الحکمه، مناظرات علمی، استفاده از تحقیقات علمی همدیگر با هر انگیزه‌ای موجب همگرایی و انسجام میان آنها و درنتیجه توده مردم آن دوره شد و اکنون با توجه به تداخل دو افق گفتمانی اکنون و گذشته تاریخ علوم انسانی- اسلامی، تمدن نوین اسلامی با بهره‌گیری از مدارای و تساهل مذهبی حاکمان و سعه صدر دانشمندان دست یافتنی است.